ABD VE ÇİN TİCARET SAVAŞI: DÜNYA NEREYE GİDİYOR?

2025 yılı itibarıyla yeni bir Soğuk savaş olarak nitelendirebileceğimiz ABD-Çin ticaret savaşı sadece ticari ve ekonomik değil aynı zamanda askeri, teknolojik, yapay zekâ gibi birçok konuya dayanmaktadır. Biden Döneminde ABD ve Çin arasında genel bir yumuşama söz konusu olsa da Tayvan üzerinden ABD ve Çin gerginliğinin arttığını görmekteyiz. Ancak her ne kadar Çin denizi çevresinde bulunan ABD gemileri ve Tayvan sorunu gerginliği artırsa da ticari anlamda kısıtlamalar sınırlı kalmıştır. Trump dönemine bakıldığında ise bu durumun tam tersi yaşandığı gözler önündedir. Trump, ikinci defa göre göreve geldiği 2025 yılı itibarıyla koyduğu ek vergiler ile Çin’i hedef koymuş ve Çin’e bir nevi savaş ilan etmiştir.

Trump’ın Çin’e karşı ticaret savaşında Avrupa ülkeleri başta olmak üzere birçok ülkeye de ek vergiler konulmuştur. Burada dikkat çeken açıklama ise Trump’tan gelmiştir. Trump koyduğu ek vergiler ile diğer ülkelere “Bizi sömüremezsiniz.” mesajı vermektedir. Trump’a göre ABD diğer ülkelere tanıdığı imkanlar ile sömürülmekte ve ekonomik kayıplar yaşamaktadır. Nitekim, Trump uygulamaya başlanan ek vergiler sayesinde ABD’nin günlük 2 milyar dolar kazancının olduğunu açıklaması bu uygulamaların ABD açısından ekonomik kazanç olduğunun önemli bir göstergesidir. Daha önce de vurguladığımız üzere ABD-Çin ticaret savaşını sadece ticari ve ekonomik olarak değerlendirmemek gerekir.

1945-1990 ABD-SSCB soğuk savaş dönemindekine benzer bir nitelik gösteren ABD-Çin ticaret savaşı dünyaya egemen mücadelesidir. Bu mücadelede ABD Başkanı Trump, her geçen yıl gerçekleşen askeri, teknolojik ve ekonomik ilerlemesi ile Çin’in dünya konjonktüründeki söz sahibi olmasından korkmaktadır. Nitekim, Trump’ın bu korkusunda hiç de haksız değildir. Çünkü Çin’in askeri, teknoloji ve ekonomi alanlarındaki yükselişi eldeki veriler ışığında sabittir. Bu bağlamda ABD’nin Çin’e yönelik ek vergi koyması Çin’in yükselişini kısıtlı da olsa yavaşlatmakta ve küresel olarak Çin üzerinde bir baskı oluşumuna sebep olmaktadır.

Bu gelişmeler neticesinde ABD-Çin rekabetinden etkilenen Avrupa ülkelerine de ek vergiler getirilmesi Avrupa devletlerinde memnuniyetsizlik yaratmıştır. Zaten Ukrayna-Rusya savaşı bağlamında ABD ve Avrupa arasında gerçekleşen ayrışmalara bir de ek vergiler getirilmesi eklenmiştir. ABD Trump döneminde birçok konuya ekonomik yaklaşmakta ve bu ekonomik külfetten kurtulma gayesi gütmektedir. NATO’nun ABD üzerinden varlığını sürdürmesi ve ABD tarafından finanse edilmesi Trump’ın “Bizi Sömüremezsiniz.” mesajının başka bir alt yapısını oluşturmaktadır. Bu bağlamda çok aktörlü bir küresel sistemde tek hegemonik devlet olmayı amaçlayan Trump ve yönetimi kendi çıkarlarına hizmet eden ancak diğer ülke çıkarları ile örtüşmeyen bu uygulamalarıyla dünya kamuoyunda tepki ile karşılaşmaktadır. Umarım bu ticaret savaşı ilerleyen dönemlerde sıcak bir çatışmaya dönüşmez ve uzlaşı sağlanarak çözüme kavuşur.