CUMHURİYET DÖNEMİNDE DÜZCE DEMİRYOLU MESELESİ

19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren demiryolu yapımı meselesi Osmanlı Devleti’nin
şüphesiz önem verdiği konulardan biri oldu. Osmanlı, Batı’daki demiryolu ile ilgili teknolojik
gelişmeleri, Batı ile aşağı yukarı eş zamanlı olarak takip ve transfer etme çabası içinde oldu.
Osmanlı Devleti’nde başta padişah olmak üzere, devlet adamları demiryolları yapımına özel
önem verdiler. Örneğin Sultan Abdülmecit’in çalışma odasına Liverpool-Manchester treninin
resimlerini astırdığını ve devlet adamlarına kendi ülkesinde de böyle demiryolları
yapılmasının gerekliliğinden bahsettiğini biliyoruz. Osmanlı Devleti’nde ve Cumhuriyet
döneminde yapılan demiryolları geçtikleri yerlerde, devlete ekonomik, siyasi ve sosyal
alanlarda büyük faydalar sağladı. Demiryolu sayesinde yetiştirilen ürünler ülke içerisinde
kolay ve hızlı bir şekilde nakledilebiliyordu. Kısacası demiryolu sosyo-ekonomik hayatta
büyük gelişmeler meydana getiriyordu. Bu sebeple genç Cumhuriyet’te demiryoluna
yapımına ve mevcut olanlarında bakımına özel önem vermiştir.
Cumhuriyet döneminde demiryollarına verilen önemin artmasıyla Düzce’den demiryolu
geçmesi tekrar gündeme geldi. Bolu Milletvekili Mehmet Vasfi Bey, Türkiye Büyük Millet
Meclisi’ne verdiği bir dilekçe ile Adapazarı, Düzce ve Bolu demiryolunun yapılması
gerektiğini, bu hattın genç cumhuriyetin tasarladığı demiryolu hatları içerisinde ekonomik
faydalar açısından en önemlisi olacağını bildirerek bütün planları hazırlanmış olmasına
rağmen hâlâ bu hattı inşa etmek için neden teşebbüse geçilmediğinin Nafıa Vekâleti’nden
sorulmasını talep etti. Bu talep, 20 Mart 1925’te Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı
tarafından Başbakanlığa bildirildi.
1929 yılında Bolu mebusu Cemil Bey; Dâhiliye, İktisat, Nafia ve Maarif Vekâletlerine
Bolu Vilâyetine dair bir rapor sunmuştu. Bu raporda Cemil Bey, demiryolları konusuna da
değindi ve Düzce’den geçecek iki yeni demiryolu hattının yapılmasını istedi. Birincisi, Sivas
hattına bağlanmak üzere; Bolu – Düzce – Adapazarı hattı. İkinci ise Bolu – Düzce –
Akçakoca hattı. Cemil Bey’e göre bu demiryolu hatları sayesinde başta orman ürünleri olmak
üzere vilâyet dâhilinde yetiştirilen çeşitli ürünler piyasaya daha ucuz ve daha hızlı sevk
edilecekti.
İsmet İnönü’nün cumhurbaşkanlığının hemen başlarında Düzce’den demiryolu
geçmesi tekrar gündeme geldi. Hatta Nafıa Vekili Ali Fuat Cebesoy, 1939 yılında Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nde bütçe müzakereleri sürerken yaptığı bir konuşmada şunları söyledi:
“Arkadaşlarımın çok önemle bahsetmiş oldukları Adapazarı - Bolu hattına hakikaten
vekâletimiz çok önem vermektedir. Bu sene etüdünü yaptıracak ve tahsisat imkânı dâhilinde

mutlaka inşasına başlanacaktır.” TCDD yayın organı olan Demiryolları Dergisi’nde yapılan
değerlendirmede yapılması planlanan hat şu şekildeydi: Adapazarı - Düzce - Bolu - Gerede
hattı, İsmetpaşa İstasyonu’nda Irmak - Zonguldak hattıyla birleşecek, Düzce’den kuzeye
doğru ayrılarak yaklaşık 65 kilometre mesafede ki Karadeniz’in başlıca limanlarından biri
olan Ereğli’ye ulaşacaktır. Bu sayede de Zonguldak ve Ereğli havzalarının kömür ocakları,
İzmit Körfezi’ne daha kısa yoldan bağlanacak ve ülkenin iç kömür ihtiyacı için ikinci bir
kömür hattı meydana getirilmiş olacaktır. Hükümet tarafından ilk etapta Arifiye – Adapazarı
hattının bir noktasından başlayan ve Hendek, Düzce, Bolu, Gerede üzerinden geçerek
Ankara’da İsmet Paşa istasyonunda son bulan hattın yapılmasına karar verildi. Bunun içinde
Nafia vekâleti demiryolu etüt işi için kapalı zarf usulü ile 1940 yılında ihaleye çıktı. Ancak
Cumhuriyet döneminde karayollarının büyük gelişme göstermesi, Adapazarı – Düzce – Bolu
yolunun gerekli bakım ve onarım çalışmalarının titizlikle yapılması ve bu yolda seyahatin
hızlı olması gibi faktörlerden ötürü demiryolu yapımı Demokrat Parti dönemine kadar rafa
kaldırıldı.
Demokrat Parti döneminde 1957 yılında Düzce şehir merkezinden geçecek bir
demiryolu projesi gündeme geldi. Ereğli'yi Düzce üzerinden Arifiye'ye bağlayacak olan bu
demiryolu; Ereğli’den başlayacak Alaplı, Yığılca, Düzce, Gölyaka, Hendek ve Akyazı
güzergâhını takip ederek Arifiye'ye ulaşacaktı. Yüksek mühendisler ve teknisyenler tarafından
demiryolunun geçeceği güzergâhta keşifler ve etütler bitirildi ve proje 1958 yılında
tamamlandı. Ancak projenin tatbik edilmesinden bir müddet sonra vazgeçildi.
Demiryolunun yeniden gündeme gelmesi 1961 yılına rastlar. Düzce Postası Gazetesi
23 Haziran 1961 tarihinde Düzcelilere Karadeniz Ereğlisi’nde inşaatına başlanan demir-çelik
fabrikasını; Alaplı, Yığılca ve Düzce üzerinden Arifiye’ye bağlayacak bir demiryolu
projesinin müjdesini verdi. Bu projeyle Zonguldak’ın kömürlerinin, Ereğli’nin ve Karabük’ün
demir-çelik mamullerinin daha kısa ve daha ekonomik şekilde nakledilmesi amaçlanmıştır.
Ereğli’den başlayıp Düzce üzerinden Arifiye’ye bağlanacak olan bu demiryolu projesi
Düzce’ye ve bölgeye ekonomik alanda büyük katkı sağlayacağından ötürü halk tarafından
sevinçle karşılandı. Demiryolunun Düzce’den geçmesi ile bu bölgede üretilen pancar, tütün
gibi tarım ürünlerinin ve Düzce ormanlarından elde edilen orman mamullerinin nakliyatı
kolaylaşacak bu durumda Düzce ve çevresi ekonomisine büyük katkılar sağlayacaktı.
19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı Devleti demiryolu ile tanışmıştı.
Düzceliler 1872’den itibaren kendi bölgelerinden hep tren geçmesini beklediler. Çünkü
1872’de ilk kez Düzce’den geçecek İzmit - Karadeniz Ereğlisi arasında bir demiryolu projesi
gündeme geldi. Hem Osmanlı Devleti döneminde hem de Cumhuriyet döneminde Düzce

üzerinden bir demiryolu geçirilmesi fikri defalarca konuşuldu. Bu kapsamda fizibilite
çalışmaları, etütler projeler yapıldı. Yerli ve yabancı uzmanlar günlerce bu coğrafyayı
arşınladı. Hatta demiryolu yapım sözleşmesi için ihaleler bile hazırlandı. Ancak demiryoluna
ilk kazmanın vurulmasına ramak kala projeler çeşitli nedenlerle hep rafa kaldırıldı.
Osmanlı’nın kara şimendiferleri hızlı trene dönüştü fakat Düzce’nin demiryolu rüyası hala
gerçekleşmedi. Bu nedenle Düzcelilerin neredeyse bir buçuk asra yakın gerçekleşememiş bir
demiryolu özlemi vardır. Bugün Düzceliler, Düzce’den bir demiryolu geçmesini sabırsızlıkla
beklemektedirler.

Son zamanlarda Düzce kamuoyunu en çok meşgul eden ve heyecanlandıran konu
Ankara-İstanbul arasında yapılması düşünülen hızlı tren hattı projesidir. Düzce 1872’de
itibaren sabırsızlıkla hep “Kara Tren”i bekledi ama “Kara Tren” bir türlü gelemedi. Bugün
Düzceliler şehirlerinden hızlı trenin geçmesini istiyorlar. Hızlı tren Düzce’den geçerse
gelişme ve büyüme potansiyeli çok yüksek olan Düzce’nin kısa bir sürede daha iyi bir
gelişmişlik düzeyine ulaşacağı muhakkaktır.

19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren demiryolu yapımı meselesi Osmanlı Devleti’nin
şüphesiz önem verdiği konulardan biri oldu. Osmanlı, Batı’daki demiryolu ile ilgili teknolojik
gelişmeleri, Batı ile aşağı yukarı eş zamanlı olarak takip ve transfer etme çabası içinde oldu.
Osmanlı Devleti’nde başta padişah olmak üzere, devlet adamları demiryolları yapımına özel
önem verdiler. Örneğin Sultan Abdülmecit’in çalışma odasına Liverpool-Manchester treninin
resimlerini astırdığını ve devlet adamlarına kendi ülkesinde de böyle demiryolları
yapılmasının gerekliliğinden bahsettiğini biliyoruz. Osmanlı Devleti’nde ve Cumhuriyet
döneminde yapılan demiryolları geçtikleri yerlerde, devlete ekonomik, siyasi ve sosyal
alanlarda büyük faydalar sağladı. Demiryolu sayesinde yetiştirilen ürünler ülke içerisinde
kolay ve hızlı bir şekilde nakledilebiliyordu. Kısacası demiryolu sosyo-ekonomik hayatta
büyük gelişmeler meydana getiriyordu. Bu sebeple genç Cumhuriyet’te demiryoluna
yapımına ve mevcut olanlarında bakımına özel önem vermiştir.

Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde ve Cumhuriyet döneminde Düzce'den
demiryolu geçmesi meselesi çeşitli aralıklarla gündeme gelmiştir. Düzce’den demir yolu
geçmesi fikri ilk kez Sultan Abdülaziz döneminde gündeme gelmiştir. Sultan Abdülaziz
döneminde demiryolu yapımı bir devlet politikası halini aldı. Rumeli Demiryollarının önemli
bir kısmı yapıldı ve hizmete sokuldu. Bu süreçte Anadolu Demiryolu Hattı’nın yapımına da
karar verilmişti. İlk kez Düzce’den bir demiryolu geçmesi fikrini ortaya atan kişi Wilhelm
Von Pressel oldu. Sultan Abdülaziz, Rumeli Demiryolları Projesi’nin başmühendisi olan
Alman mühendis Wilhelm Von Pressel'i Osmanlı Anadolu Demiryolları Şirketi’ne genel müdür
olarak atadı. Von Pressel, Almanya, İsviçre ve Avusturya’da zorlu arazilerde demiryolu
inşaatları yapmayı başarmış ünlü bir teknik adamdı. Von Pressel, 1872 yılında "Anadolu
Hatları Projesini" hazırladı. Bu hatların ağırlık merkezini Bağdat hattı oluşturmaktaydı.
İstanbul'dan başlayan bu hat Anadolu'daki önemli merkezlerden geçerek Bağdat'a ulaşacaktı.
Ancak bu uzun hattın verimliliği için Von Pressel, belirli noktalardan hattı denize ulaştıracak
şube hatları da düşünmüştü. Bu projeye göre, İstanbul - Bağdat Demiryolu üzerinde bulunan
Adapazarı ana hattından iki hat daha ayrılacaktı. Bu hatlardan biri 150 kilometre
uzunluğundaki Adapazarı - Bolu Hattı olacaktı. Diğeri de 120 kilometre uzunluğundaki
Adapazarı – Ereğli Hattı olacaktı. Bu hat Düzce üzerinden Karadeniz kıyısına çıkarak Ereğli
kömürlerinin bulunduğu mıntıkaya ve limana varacaktı. Wilhelm Von Pressel’in hazırlamış
olduğu bu projenin sadece 91 kilometrelik Haydarpaşa - İzmit arası bitirilebildi. Osmanlı

Devleti’nde baş gösteren finansal buhran, akabinde Osmanlı maliyesinin iflası ve 1876 yılında
da Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilmesi gibi nedenlerden ötürü büyük umutlarla başlanmış
olan Anadolu Demiryolu Hattı projesine mecburiyetten bir süre ara verilmek zorunda kalındı.

Sultan II. Abdülhamid döneminde Anadolu Demiryolu’nun Arifiye’ye ulaşması
Düzcelilerde demiryolunun yapılacak yeni bir hatla Düzce’den geçeceği umudunu ortaya
çıkarttı. Çünkü Düzce’nin yaklaşık 70 kilometre yakınından bir demiryolu geçmekteydi. Ama
bu demiryolu Düzcelilerin pek faydasına değildi. Bu demiryoluna ulaşmak için kullanılması
gereken karayolu tehlikeli ve aynı zamanda gidiş-gelişlere, mal sevkiyatına pek uygun olduğu
söylenemezdi. Bu nedenlerden ötürü demiryolunun Düzce’ye de ulaşması gerekliydi. Bu
kapsamda Düzceliler başkente Arifiye-Düzce bağlantısının sağlanması için Ereğli etkenini de
dile getirerek dilekçeler yolladılar. Bolular ile birlikte kamuoyu oluşturmaya çalıştılar.
Demiryolu ile ilgili çeşitli söylentilerin yayılmaya başlaması üzerine Anadolu Demiryolları
Şirketi’nin yöneticilerinden Skilitter bir açıklama yapma gereği duydu. Skilitter yaptığı
açıklamada Düzce’den demiryolunun geçmesi gerektiğini özellikle belirtti. Hatta sadece
Düzce’ye kadar değil daha ileriye Bolu, Mudurnu, Gerede, Devrek, Çerkeş, Safranbolu,
Çankırı ile Kastamonu'yu da içine alacak bir demiryolu ağının kurulması gerektiğini
nedenleriyle birlikte ifade etti. Skilitter bu demiryolu ağı ile her gün binlerce yolcu, çeşitli
tahıl ürünleri, tuz ve benzeri maddeler bir yerden diğerine kolayca taşınmış olacağını, tren
idaresinin zarar etmeyerek daha fazla gelir temin edebileceğini ve herkesin kazanacağını
söylemişti.
Bu esnada 9 kilometre uzunluğundaki Arifiye – Adapazarı hattı 3 Haziran 1890’da
yerli yabancı erkânın da katıldığı bir tören ile hizmete açıldı. Bu gelişme Düzcelilerdeki
beklentiyi daha da arttırmıştı. Düzceli bir heyetin de hazır bulunduğu bu açılış töreninde
dönemin Nafia nazırı “İlerlememizin bir işareti de bu demiryoludur. Üsküdar’dan Bağdat’a
kadar inşa olunacak demiryolunun birinci kısmı Haydarpaşa-Ankara hattıdır. Bunun da
birinci kısmı yapılmıştır. Memnuniyetimden ne söyleyeceğimi bilemiyorum. Üzerinde seyahat
ettiğimiz yerler, bu nedenle, kısa zamanda gelişecektir. Bize bu imkânı sağlayan Padişahımız
Hazretlerine şükranımız sonsuzdur. Onun böyle hizmet eserleri çoktur” dedi. Ancak
Skilitter’in önerdiği Düzcelilerin de hevesle beklediği Adapazarı, Düzce, Bolu, Gerede,
Hâmidiye (Devrek), Çerkeş, Safranbolu, Çankırı, Kastamonu hattından hiç bahsetmemişti ve

Düzcelilerin tüm istek ve çabalarına rağmen Sultan II. Abdülhamit döneminde Düzce’den
demiryolu geçirilememiştir.

Hem Osmanlı Devleti döneminde hem de Cumhuriyet döneminde Düzce üzerinden bir
demiryolu geçirilmesi fikri defalarca konuşuldu. Bu kapsamda fizibilite çalışmaları, etütler
projeler yapıldı. Yerli ve yabancı uzmanlar günlerce bu coğrafyayı arşınladı. Hatta demiryolu
yapım sözleşmesi için ihaleler bile hazırlandı. Ancak demiryoluna ilk kazmanın vurulmasına
ramak kala projeler çeşitli nedenlerle hep rafa kaldırıldı. Osmanlı’nın kara şimendiferleri hızlı
trene dönüştü fakat Düzce’nin demiryolu rüyası hala gerçekleşmedi. Bu nedenle Düzcelilerin
neredeyse bir buçuk asra yakın gerçekleşememiş bir demiryolu özlemi vardır. Bugün
Düzceliler, Düzce’den bir demiryolu geçmesini sabırsızlıkla beklemektedirler.

Son zamanlarda Düzce kamuoyunu en çok meşgul eden ve heyecanlandıran konu
Ankara-İstanbul arasında yapılması düşünülen hızlı tren hattı projesidir. Düzce 1872’de
itibaren sabırsızlıkla hep “Kara Tren”i bekledi ama “Kara Tren” bir türlü gelemedi. Bugün
Düzceliler şehirlerinden hızlı trenin geçmesini istiyorlar. Hızlı tren Düzce’den geçerse
gelişme ve büyüme potansiyeli çok yüksek olan Düzce’nin kısa bir sürede daha iyi bir
gelişmişlik düzeyine ulaşacağı muhakkaktır.

Düzce, tarihi boyunca bulunduğu coğrafi konumundan ötürü her zaman ekonomik, siyasi,
sosyal ve askerî açıdan önemli bir yere sahip oldu. Düzce’yi bu derece önemli kılan verimli
topraklara sahip olmasıyla birlikte, Roma ve Osmanlı Devleti’nin uygulamış oldukları yol
politikalarıydı. Düzce bulunduğu konum açısından Osmanlı tarihinin her döneminde
ekonomik, askeri ve sosyal açıdan önemli bir yere sahip oldu. Düzce’nin bu önemini daha da
arttıracak bir unsur daha vardı. Bu unsur demiryolu idi.
Düzceliler 1872’den itibaren kendi bölgelerinden hep tren geçmesini beklediler.