MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE DÜZCE (VIII)

Değerli 81Düzce Haber okuyucuları, geçen hafta Kılıçali Cafer Bey, Yüzbaşı Mustafa, Çolak
İbrahim ve Sarı Efe Edip Bey’in kuvvetleri Düzce’ye girerek şehirde asayişi sağladıklarını, bu
sırada Karasulu Binbaşı Rüştü (Kobaş) ve Fuad (Carım) Beylerin de Abaza eşrafı ile
görüşerek silahlarını teslim etmelerini sağladıklarını anlatmıştık. İkinci ayaklanmacıların
üzerine Eskişehir, Bilecik ve Uşak’tan takviye birliklerin gönderilmesi ile bir şey
yapamayacaklarını anlamışlar ve hareketlerine son vermişlerdir. Böylece 23 Eylül 1920’de
sona ermiştir. Ayaklanmalardan sonra Düzce’de tahrikler de sona erince sükûnet havası
hâkim olmuş ve Nazım Bey’in kurduğu IV. Müretteb Tümen’e yöreden katılanlar olmuştur.
1920-1923 arasında Düzce’de Kaymakam Vekili Kerim, Dr. Abidin, Yüzbaşı Sarı Efe Edip
Bey ve Midhat Kemal Bey kaymakamlık görevini yürütmüşlerdir. 29 Ekim 1923’ten itibaren
artık yeni bir idare tesis olmuş ve Düzce’de Cumhuriyet’in ilk kaymakamı Mithat Kemal Bey
olmuş ye yöre için artık yeni bir dönem başlamıştır.
Düzce’de ortaya çıkan ayaklanmalar dışında Akçakoca’nın milli Mücadelenin
başarıya ulaşması bağlamında önemli bir yeri olmuştur. Akçakoca ve Ereğli milli mücadele
açısından hem insan hem de silah sevkiyatında önemli noktalardan biri haline gelmiş,
Anadolu’dan toplanan kişiler, silah ve cephane buralardan Batı Cephesine gönderilmiştir.
Karadeniz kıyısındaki liman reisliklerinden biri olan Akçaşehir T.B.M.M.’nin
kuruluşundan sonra da diğer liman reislikleri gibi İstanbul Bahriye Nezareti ile irtibat
halindedir ve görevlileri hâlâ İstanbul’dan atanmaktadır. Bu duruma son vermek için 10
Temmuz 1920’de Ankara Hükümeti Umur-ı Bahriye Müdüriyeti kurmuş ve Kastamonu
vilâyetinin diğer limanları gibi Akçakoca da bu müdüriyete bağlanmıştır. Bu müdüriyete bağlı
olarak Zonguldak, Samsun ve Antalya merkezli üç adet liman reisliği oluşturulmuş ve Meset
Burnu’ndan Kefken Adası’na kadar olan Cide, Amasra, Bartın, Kilimli, Kozlu, Ereğli ve
Akçakoca Zonguldak Merkez Liman Reisliği’nin sorumluluğuna verilmiştir. Ayrıca 17 Nisan
1921’de Ereğli Nakliyat Bölge Komutanlığı kurulmuş ve Akçakoca bu komutanlığa bağlı
önemli bir liman olmuştur. İstanbul-Akçakoca ve Trabzon-Akçakoca arasında yapılan deniz
taşımacılığı ile yiyecek maddeleri ve kömür nakliyatı gerçekleştirilmiştir. Ocak 1922’den
sonra bölge komutanlığı Amasra’ya nakledilmiştir ve Akçakoca bu komutanlığa bağlı bir
liman olmuştur.
19 Ağustos 1920’de Ereğli Harbiye Umumi Reisliğine gönderilen bir telgrafta
Fransızların Düzce’deki Abazalar ile birleşmek için Alaplı ve Akçakoca’dan çıkartma
yapmayı planladıkları bildirilmekte ve 20 Ağustos 1920’de Bolu’daki Mürettep Fırka
Komutanı Nazmi Bey’in Ereğli Harbiye umumi Reisliğine gönderdiği telgraf da aynı noktaya
dikkati çekmekte, gerekli tedbirlerin aldığına değinmektedir. Bu durum Fransızların
Akçakoca’ya ve Alaplı’ya çıkarma yapmadan önce arkalarını emniyete almak gayesiyle
Kefken’e saldırma ihtimalini de gündeme getirmekte idi ise de İpsiz Recep Çetesi’nin milli
mücadele yanlısı hareket etmesi, Kefken Adasına komutan olarak atanması ve Batı Karadeniz

kıyılarında düşmana karşın etkin mücadelesi bunu önlemiştir. Bunun dışında Akçakoca
Askeri Polis Merkezleri kurulunca Ereğli Askeri Polis Merkezi’ne bağlanmıştır. Bu
merkezlerin görevi limanlarda Ankara Hükümeti’nin güvenliğini tehlikeye atacak bir
gelişmeyi önlemektir. Bu bağlamda teşkilatlandırılan Akçakoca Şube Müdürlüğü’ne süvari
Yüzbaşı Nazmi Efendi, sivil memur Hafız Ali, polis müdürü Fazıl Efendi, polis memurları
olarak da Tahsin ve Şükrü Efendiler görevlendirilmişlerdir. Akçakoca Anadolu’ya giriş
çıkışlardaki önemli noktalardan biri olduğu için burada bulunan iki iskelede de iki inzibat
memuru, misafirhane memuru olarak bir asker, bir jandarma, şubede yazıcılık yapan başka bir
asker, bir inzibat ve iki emir eri bulunmakta idi. Düzce’de zaman zaman Akçakoca’ya bağlı
olarak Asteğmen Ahmet Efendi, polis memuru Rasim Efendi ve iki jandarmanın oluşturduğu
bir askeri polis şubesi görev yapmakta idi.
1920 yılı başlarında Düzce’de başlayan ve Bolu ile Adapazarı yöresine yayılan
ayaklanma cephelerden çekilen Kuvay-ı Milliye birlikleri ve iç bölgelerden toplanarak
oluşturulan birliklerin mücadelesi ile güçlükle bastırılmıştır. Böylece Milli Mücadele’nin
başarıya ulaşmasında ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda vazgeçilmez bir öneme sahip
olan Düzce ve yöresi yeni devletin kuruluşunda ve gelişimindeki önemli yerini alacaktır.
Değerli 81Düzce Haber okuyucuları 8 haftadır sürdürdüğümüz Milli Mücadele’de Düzce
yazılarımız sona ermiştir. Haftaya yeni bir yazı karşınızda olacağız…
Faydalanılan Kaynaklar:
Arşivler
Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi
Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt ve Denetleme Başkanlığı Arşivi (ATASE)

Kitap ve Makaleler
Adnan Sofuoğlu, Kuva-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu 1919-1921, Ankara,
Genelkurmay Başkanlığı, Genelkurmay Basımevi, 1994.
Adnan Sofuoğlu, Milli Mücadele Döneminde Kocaeli, Atatürk’ün 125. Doğum Yıldönümüne
Armağan, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2006.
Ali Fuat Cebesoy, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul, 1953.
Alptekin Müderrisoğlu, Kurtuluş Savaşının Mali Kaynakları, Ankara, Atatürk Kültür Dil Ve
Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 1990.
Celal Yılmaz, Milli Mücadelede Dertli Gazetesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1991.
Konukçu, Düzce Ticaret Odası 1984 Yıllığı.

Enver Konukçu, Bolu 1998 Yıllığı.
Enver Konukçu, "Bolu Bölgesine Ait Milli Mücadele Kronolojisi", Atatürk Dergisi, c. 1, sayı
1, 1978.
Hüseyin Sarı, Milli Mücadelede Bolu, Bolu, 1995.
Günay Çağlar, “Milli Mücadelede Fetvalar Olayına Değişik Bir Açıdan Bakış”, Atatürk
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 75.Özel Sayısı, sayı 11, Erzurum, 1999.
Günay Çağlar, "Hüsrev Bey Heyet-i Nasihası", Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi
Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, c. 4,  sayı 5.
Günay Çağlar, “Milli Mücadele’de Çerkes Ethem’in Kuzey-Batı Anadolu Faaliyetleri”, I.
Sakarya Ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu (22-23 Haziran 1998), Cumhuriyetimizin
Yetmiş Beş Yılına Armağan, Editörler: Mehmet Alpargu, Enis Şahin, Adapazarı, 1999.
Günay Çağlar, Bolu mutasarrıfı Halil (Türkmen), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Tarih anabilim Dalı, Doktora Tezi, Erzurum, 1990.
Mehmet Özdemir, “Mustafa Kemal Paşa’nın Emrinde Samsun’dan Sakarya’ya : Refet Paşa”,
Türkler, c. 15.
Rahmi Çiçek, “Milli Mücadele’de Batı Karadeniz”, Türkler, c.15.
Rüknü Özkök, Düzce-Bolu İsyanları, İstanbul, Milliyet Yayınları, 1971.
Sabahattin Özel, Kocaeli ve Sakarya İllerinde Milli Mücadele (1919-1922), Yüksek Lisans
Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1986.
Süreyya Şehidoğlu, Milli Mücadele’de Adapazarı-Bolu-Düzce-Hendek ve Yöresi
Ayaklanmaları, Şekerbank Yayınları.
Yunus Kobal, “Milli Mücadelede İç ayaklanmalar”, Türkler, c. 16.
Yurt Ansiklopedisi, “Bolu”, c. II, İstanbul, Anadolu Yayıncılık, 1982.