TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE DÜZCE’Yİ ETKİLEYEN BÜYÜK DEPREMLER (3)

Değerli 81Haber Düzce Gazetesi okurları, geçen hafta kaldığımız yerden
Düzce’yi etkileyen büyük depremlerden biri olan 1944 Gerede Depremi’nden bahsetmeye
devam edelim. Cumhuriyet döneminde Düzce ve çevresini etkileyen ilk en şiddetli ve en
yıkıcı bu deprem 01 Şubat 1944 günü meydana gelmişti. 7.4 şiddetinde ki bu depremin
merkez üssü Bolu’nun Gerede ilçesiydi. Deprem sabah daha ortalık karanlık iken 06’yı 23
dakika 56 saniye geçe olmuştu. Cumhuriyet Gazetesi muhabirlerinden Hayri Alp, 2 Şubat
günü Düzce’ye ulaştı. Düzce’de gördüklerini aynı gün akşamüstü telgrafla gazetesine bildirdi.
Alp’in deprem ile ilgili gözlemleri şöyleydi:

“Bütün gece devam eden çetin bir yolculuktan sonra sabah
saat altıda Düzce’ye ulaşabildik. Hendek’ten itibaren kesif bir sis ve
kar tabakası ile karşılaştık. Kasabayı koyu bir karanlık ve derin bir
sükûnet içinde bulduk. Halk dün sabahtan beri evlerinden dışarı
çıkmış bulunuyorlardı. Sokaklarda, meydanlarda, bahçelerde
toplanan ailelerin vaziyeti yürekler acısıdır. Yavruları kucağında
analardan seksenlik ihtiyarlara kadar binlerce halk birbirleri ile
kaynaşarak ortalarda tüten ateşten buz kesilen vücutlarını ısıtmak
istiyorlar. Başta kaymakam Nazım Arda olduğu halde bütün
idarecileri iş başında bulduk. Kaymakam teessür içinde dedi ki:
“Maalesef bu gece de yarımda dünkü gibi şiddetli bir zelzele
oldu. Evlerin yüzde sekseni oturulamayacak bir hale geldi. Resmi
dairelerde de hasar var. Şimdi teftişten geliyoruz. Şehirde şimdiye
kadar 87 ölü çıkarılmıştır. Köylerden endişe ediyoruz. Ekipler irtibatı
temine çalışıyorlar. Son haberlere göre en çok zarar gören köyler
Darıcı, Ağanlar, Otlu, Metek, Akpınar. Hacıahmedli, Muradiye,
Kaymazlı’dır. Akpınar köyünde yeniden 4 ölü 2 yaralı, Metek’te 5 ölü
3 ağır yaralı. Darıcı’da 14 ölü 20 ağır yaralı. Tahirağa’da 2 ölü,
Gerenli’de 20 ölü, Kaymazlı’da 2 ölü 3 ağır yaralı, Muradiye’de 8

ölü. Ağa köyünde 5 ölü, Nalbandoğlu’nda 1 ölü, Alizade’de 12 ölü,
Otluoğlunda 5 ölü vardır.”
Düzce içinde ölenler şunlardır:
Karayakalı Nuri, karısı çocuğu, bir kadın kiracısı ve çocuğu,
gardiyan Servetin karısı, eski polis İbrahim’in karısı ve oğlu,
Balıkesirli Ahmedin sekiz aylık çocuğu. Minaresi yıkılan Yeni
Cami’nin bugün de çatısı çökmüştür. 10 kişilik ilk yaralı kafilesi
Adapazarı’na gönderildi. İstanbul yardım ekibi bu sabah geldi.
Merhaba kahvesi muvakkat hastane haline getirilmiştir. 51 çadır
mevcut olduğundan tahtalarla çatılar yapılıp kadın ve çocuklar
barındırılıyor. Çadır ihtiyacı çok fazladır. Köylerde halkın açıkta
olduğu söylenmektedir. Sarsıntılar fasılalarla devam ediyor.
Postanede şu satırları yazarken sarsıntı gene başladı. Camlar
döküldü. Herkes dışarı fırladı. Yazıyı açık havada karlar üzerinde
tamamlıyorum. Bolu, Gerede ve alisinde muhabere hâlâ temin
edilemedi. Kardan kapandığından vesait işlemiyor.”
Depremde zarar gören telefon hatlarının 2 Şubat 1944 gece saat 20.30’da tamir
edilmesiyle, Düzce – Bolu – İstanbul arasında haberleşme tekrar sağlandı. Aynı gece geç
saatlerde Cumhuriyet Gazetesi Muhabiri Hayri Alp telefonla çalıştığı gazetesini arayarak
şunları söyledi:

“Düzce’de bugün de sarsıntılar devam etmektedir. Akşamüzeri olan
zelzeleler yüzünden gazhane arkasında çatlaklar açılmış ve kükürtlü
sıcak sular fışkırmıştır. Halk sokaklarda dolaşmaktadır. Kadınlar ve
çocuklar sağlam kalan bir katlı binalarda barakalarda ve sayısı 51
kadar olan çadırlarda iskân edilmektedirler. Fakat sağlam bina
mevcut değildir. Bugün halkın iaşesi için bazı dükkânların açılmasına
teşebbüs edilmiş ise de sarsıntılar yüzünden tekrar kapatılmıştır.
Düzce ile İstanbul ve Bolu arasında bugün akşam 8.30 da telefon
temin edilmiştir.”
Ayrıca İstanbul Valiliği her ihtimale karşı depremde yaralananlar için İstanbul’da
bulunan şehir hastanelerine yer tahsis edilmesini tebliğ etti. Bu kapsamda deprem bölgesinden
ilk yaralı kafilesi, 4 Şubat saat 20.10’da Adapazarı postası ile İstanbul’a getirildi. Yaralılar 5’i
kadın 9’u erkek, biri de çocuk olmak üzere 15 kişiydi. Haydarpaşa Numune Hastanesi

hariciye koğuşunda, önceden hazırlanan yataklara yatırıldılar. Yaralıların tamamı Düzce’den
gelmişlerdi. İki yaralı hariç 13’ünün durumu ağırdı. Durumu ağır yaralılar trenden ambulansa
sedye ile taşındılar. Hastanede yaralıların ilk tedavileri yapılır yapılmaz, kendilerine sıcak
yemek verildi. Deprem felâketinden beri ağızlarına sıcak yemek koymamış olan yaralılar,
memnuniyetlerini yetkililere bildirdiler. Yaralılardan Düzce’nin Darıcı Köyünden 18
yaşındaki Mehmet Gözütok hastanede kendisi ile görüşen muhabire şunları söylemiştir:
“Uykudaydım. Bir gürültüdür koptu. Döşeğimden kalkmak istedim, bir yana kımıldamağa
vakit kalmadan, ev üzerime çöküvermişti. Sonra komşular beni çıkardılar. Bizim evden kimse
ölmedi. Ama köyümüz baştanbaşa yıkıldı.” Yine Düzce’nin Darıcı köyünden 50 yaşındaki
Mustafa Zengin de felâketi şöyle anlattı: “Daha gün ışımadan iş için dışarıya çıktım. Soğuk
vardı. İşimi bitirir bitirmez gelip tekrar yattım. Henüz 10 dakika olmamıştı ki ev yerinden
oynamağa başladı. Çanak, çömlek yerlere döküldü. Döşeğimden şöyle bir doğrulayım dedim,
doğrulamadım. Dört duvar üzerime kapanıverdi. Çok sevdiğim anam, yeni evli olan ve
akşama sabaha doğurmasını beklediğimiz 18 yaşındaki hamile kızımla gene damadım
öldüler.” Aslen Karadenizli olan ve Düzce çarşısında ticaretle meşgul bulunan Ahmet
isminde bir şahısta deprem anını şöyle anlattı: “Yatıyordum, camların şangırtısı ile uyandım.
Sarsıntı biraz daha devam etti. Beni enkazın altından çıkardılar, küçük yavrum ezilerek öldü.
Keşke o yaşasaydı da ben ölseydim.”