DÜZCE’NİN ESKİ VE YENİ ŞEHİR MEZARLIĞI

Değerli 81Düzce Haber okuyucuları bu haftaki yazımızda Düzce’nin eski ve yeni şehir
mezarlıklarından bahsedeceğiz. Eskiden Düzce’ye İstanbul (Batı) yönünden gelmek için sırasıyla
Küçükmelen köprüsü, Mergiç ve Uzun Mustafa köyleri geçilir Düzce şehir mezarlığına varılırdı.
Böylece Düzce’nin en büyük ve en önemli caddesi olan İstanbul Caddesi de başlardı. Genelde
Anadolu şehir ve kasabalarına her iki tarafı mezar olan yollardan girilirdi. Düzce’de tipik bir Anadolu
şehri olması itibari ile caddenin başlangıcının her iki tarafında mezarlık bulunurdu. Mezarlık olarak
kullanılan alan şehir merkezinin Batı girişinde askerlik şubesi önünden başlar, Mansur Bayram
Caddesi’ne kadar uzanırdı. 1933 yılına kadar Akasya ağaçları arasında Düzceliler sonsuz uykuları için
burada toprağa verilirdi. Bugün Millet Bahçesinin içinde kalan Avni Akyol Parkı Düzce mezarlığının
en eski kısmıydı. 1550’lerden itibaren ilk Düzceliler buraya gömülmüşlerdi. Zaman içinde mezarlık
alanına ihtiyaç duyulduğunda mezarlık alanı batıya doğru genişletilmişti. Bu mezarlığın etrafında
hiçbir zaman koruma duvarı da olmamıştı. Mezarlığın etrafı sadece Düzce’ye mahsus böğürtlen
dikenleri çevriliydi. 19. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren Düzce'ye Rumeli ve Kafkasya'dan göçler
başladı. Bu coğrafyalardan gelenler de hayata veda ettiklerinde bu mezarlığa gömülmüşlerdir.
Nüfusun artmasıyla mezarlığın bir müddet sonra yetmeyeceği ortaya çıktı. Bunun üzerine, Düzce'nin
Kuzey-Doğusundaki Kuyumcu Hacı Ali Köyü’nün kurucusu olan Kuyumcu Hacı Ali Efendi kendisine
ait arsanın büyük bölümünü mezarlık için bağışladı. Bağışladığı alan ise günümüz Krempark
AVM’nin üzerinde bulunduğu arsanın büyük kısmı ile Kuyumcuzade bulvarına kadar olan alandır.
Kayıtlarda mezarlığın bu kısmına Kuyumcu Hacı Ali Efendi’den ötürü Çerkez mezarlığı adının
verildiğini de görüyoruz. 1850’lilerden önce Düzce’ye Rum ve Ermeni iskan edilmemişti. Düzce’nin
ticari açıdan önem kazanmaya -özellikle tütün ticaretiyle- başlamasıyla “tebaay-ı şahane” de denilen
Rum ve Ermeniler de Düzce’ye göç etmeye başladılar. Gayrimüslimlerin Düzce’de yaşamaya
başlamaları onlar içinde bir mezarlık alanı ihtiyacı ortaya çıkarttı. Bugünkü Anıtpark’ın bulunduğu
alanın kuzey-doğu kısmında onlar içinde bir yer ayrıldı.

1931 yılında Bakanlar Kurulu tarafından çıkartılan Belediye Mezarlıkları Nizamnamesi ile
şehir merkezi içerisinde kalan ve ihtiyaca cevap veremeyen mezarlıkların iptal edilmesi ve uygun
yerlerde yeni mezarlıkların kurulması kararlaştırıldı. Düzce Belediyesi de bu uygulamaya 1933 yılında

geçti. Bu kapsamda 1550’lerden itibaren yaklaşık 380 yıldır Düzcelilerin ebedi istirahatgâhı olan
mezarlığa cenaze defni yasaklandı. Düzce Belediyesi, yeni şehir mezarlığı için uygun mekan aramaya
başladı. Belediye, Azmimilli Mahallesi’nde, Asar Suyu’nun güneyinde ve Beyköy yolu üzerinde
ağaçlık ve yeşillikler içindeki sahayı yeni mezarlık alanı olarak belirledi. Eski mezarlık ise kaderi ile
baş başa bırakıldı. Bazı aileler yakınlarını torbalar ile yeni mezarlığa naklederlerken, sahipsiz kalanlar
da kaderine terk edildi. Zaman içinde ihtiyaca binaen eski mezarlık alanı çeşitli amaçlarla kullanıldı.
Örneğin ilk Düzcelilerin gömüldüğü şimdiki Millet Bahçesi içinde kalan Avni Akyol Parkı’nın içinde
bulunduğu alana 1935 yılında o zamanki adı İnhisarlar Müdüriyeti olan TEKEL’in katkılarıyla
Düzce’nin ilk modern parkı yapıldı. Buradan çıkan kemikler Belediye ekiplerince usulüne uygun bir
şekilde Azmimilli Mahallesi’nde bulunan yeni şehir mezarlığına nakledildi. Bu katkı neticesinde
Belediye de İstanbul Caddesi’nin güneyinde kalan metruk mezarlık alanını TEKEL’e
verdi(Günümüzde Düzce Valiliğinin ön kısmında bulunan meydan). TEKEL’de kendisine verilen eski
mezarlık alanına uzun yıllar Düzce’nin sembolü olacak “Yaprak Tütün Deposu” binasını inşa etti.
Binanın şehre doğru, doğu tarafına da kendi memurları için lojmanlar inşa etti. Hafriyat işlemleri
sırasında ortaya çıkan birçok kemik parçası da yine usulüne uygun olarak yeni şehir mezarlığına
nakledildi. Düzce’nin geleceğini şekillendirmesi açısından 1992 yılında çok önemli bir gelişme
yaşandı. Bu yıl 3837 sayılı kanun ile Abant İzzet Baysal Üniversitesine bağlı olarak Düzce’de Tıp,
Orman ve Teknik Eğitim Fakültelerinin açılması kararlaştırıldı. Fakülteler kendi binaları yapılıncaya
kadar geçici olarak TEKEL’e ait bu binada eğitim ve öğretim faaliyetlerine başladılar. Ancak 1999
Gölcük ve Düzce Depremlerinde bina ağır hasar aldığı için yıkıldı.
Askerlik şubesi önüne Düzce Otogarı’nın, otogarın hemen arkasına da ilkokul ve kütüphane
binalarının yapılması ile eski mezarlık tamamen ortadan kalkmış oldu. 1995 yılında otogar kaldırıldı.
Bu alanda Düzce’nin ilk AVM’si olma özelliğine sahip Krempark AVM’nin temeli Düzce
Belediyesinin öncülüğünde 1995 yılında atıldı. Bu tarihlerde ben ortaokul öğrencisiydim.
Arkadaşlarımla okuldan çıkar buradaki hafriyat çalışmalarını izlerdik. Muazzam bir çalışmaydı.
Metrelerce derine inildi. Hafriyat çalışmaları esnasında yüzlerce kafatası ve kemik parçası çıktı. Çıkan
kemik parçaları ve kafatasları işçiler tarafından kutulara doldurulur ve peyder pey kamyonla şehir
mezarlığına götürülürdü. Bizim de en büyük eğlencemiz bu kafataslarıyla oynamaktı. İşçiler bizi
kovar; biz bir müddet sonra gelir oynamaya yine devam ederdik. Çocukluk işte….
Krempark AVM binasında başta deprem olmak üzere bazı talihsizlikler nedeniyle 1998 ile

2010 yılı arasında hiç bir çalışma yapılamamıştır. 2010 yılında yeniden başlayan çalışmalar 2012
yılında tamamlanmıştır. AVM’nin 1995 yılında başlayan inşaatı 2000 yılından önce bitirilebilmiş
olsaydı Türkiye’nin ilk AVM’si olma unvanına sahip olacaktı. Düzce'de 1995 yılında böyle bir
konunun gündeme gelmesi şehrin gelişmişliğinin bir göstergesi olması açısından oldukça önemlidir.
Neyse konumuza dönelim…
Azmimilli Mahallesi’nde bulunan yeni şehir mezarlığında 1958 yılında Belediye Başkanı Afer
Tütüncüoğlu’nun çalışmalarıyla mezarlık yeniden düzenlendi ve alan daha da genişletildi. Hacı Eşref
Olcar, Hacı Selim Çulha, Ali Gösterişli, Nafiz İbrahimoğlu ve validesi, Melendereli Nuri Yeşildağ,
Darıcı Köyü’nden Ahmet Duman ve Said Duman tarafından mezarlık sahasının genişletilmesi için
belediyeye arsalar ve tarlalar hibe edildi. Mezarlık içerisine çam fidanları ekildi, mezarlığa giden
cadde genişletildi ve bulvar hâline getirildi. Ancak, Düzce’nin hızla büyümesi, sık sık meydana gelen
trafik kazaları, atlatmış olduğu 1944,1999 depremleri ile ölenlerin sayısında hızlı bir artış gözlendi.
Belediye, bu nedenle zaruri olarak mezarlık alanının doğuya doğru genişletilmesine karar verdi.
Komşu araziler sahiplerinden satın alınarak yeni mezarlığa ilâve edildi. Düzce Mezarlığı’nda,
Şehitlik’de tesis edildi. Şehitlik mezarlığın Doğu tarafında, hemen girişte ayrı bir bölümdedir. Çevre
düzenlemesi ve anıt, şehitliğe ayrı bir anlam kazandırmıştır. Şehitlik mertebesine erişmiş asker ve
polis kökenli Düzceli hemşerilerimiz ebedi uykularını burada uyumaktadır. Değerli 81Düzce Haber
okurları bize ayrılan sütunu bu hafta da fazlasıyla doldurduk. Haftaya yeni bir yazıda buluşmak
dileğiyle…