DÜZCE’NİN İLK BELEDİYE BAŞKANI MÜDERRİS AHMET EFENDİ Mİ VE DÜZCE BELE
DÜZCE’NİN İLK BELEDİYE BAŞKANI MÜDERRİS AHMET EFENDİ Mİ VE DÜZCE BELEDİYESİ 1881 YILINDA MI KURULDU?
Doç. Dr. Fatih Özçelik
-
Değerli okurlar bu haftaki yazımızın konusunu Düzce’nin ilk belediye başkanı kim ve Düzce Belediyesi
1881 yılında mı kuruldu? Sorusuna ayırdık. Düzce Belediyesinin internet sitesinde ilk belediye başkanı olarak
1880 – 1889 yılları arasında görev yapmış Müderris Ahmet Efendi görülmektir. Yine Düzce Belediyesinin
başkanlık katındaki bir duvarda da eski belediye başkanlarının isimleri ve fotoğrafları bulunmaktadır. Burada da
ilk belediye başkanı olarak Müderris Ahmet Efendi’nin adı ve fotoğrafı bulunmaktadır. Düzce’de Cumhuriyet
döneminde çeşitli zamanlarda çıkarılmış yıllıklarda da Müderris Ahmet Efendi’nin ilk belediye başkanı olarak
adını görmekteyiz. Ancak hem Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivlerinde yaptığımız araştırmalarda hem de
Kastamonu ve Bolu sâlnâmeleri üzerinde gerçekleştirdiğimiz incelemelerde Müderris Ahmet Efendi’nin ilk
belediye başkanı olmadığını gördük. Hatta kendisinden önce görev yapan beş belediye başkanının ismini de
tespit ettik. Müderris Ahmet Efendi ise 1878 ve 1879 yılları arasında iki yıl görev yapmıştır. Haddizatında
Düzce, 1868 yılında nahiye merkezi olmasıyla zaten belediye teşkilatına sahip olmuştur. Hatta ilk Belediye reisi
de Darıcı köyünden Deli Mehmet Ağa’dır. Bu durumda Düzce Belediyesinin kuruluş yılı 1881 değil 1868 yılıdır.
Peki, neden Müderris Ahmet Efendi ilk belediye başkanı olarak hafızalarda kalmış ve Cumhuriyet
döneminde de bazı kaynaklara böyle geçmiş? Osmanlı Devleti'nde Tanzimat'a kadar belediye idaresi
kadılar tarafından temsil edilmiş ve belediye hizmetlerini kadılar yürütmüştür. Belediye hizmetleri II. Mahmut
tarafından 1826'da kurulan İhtisab Nazırlığı'na devredilmiştir. İhtisab Nazırlığı, şehirlerde vergileri toplamak,
güvenliği sağlamak, mal ve hizmetlerin taban ve tavan fiyatlarını belirlemek, şehrin gündelik düzenini
sağlayacak önlemler almak gibi görevler üstlenmiştir. Ancak İhtisab Nazırlığı ne İstanbul'da ne de Osmanlı
Devleti'nin diğer şehirlerinde istenilen sonucu verememiştir.
19. Yüzyılda bazı Osmanlı şehirlerinin yapılarında köklü değişikliklerinin meydana gelmesi ve yeni
ihtiyaçların ortaya çıkması gibi nedenlerden ötürü modern belediye idarelerinin kurulması zaruri hale gelmiştir.
Modern anlamda ilk belediye 13 Haziran 1854'te Kırım Savaşı'nın başkentte meydana getirdiği hareketliliği
düzene koymak için "İstanbul Şehremaneti" adı ile kuruldu. Ülke genelinde modern belediye teşkilatlarının
kurulması ise I. Meşrutiyetin ilanından sonra gerçekleşti. 1877 yılında Osmanlı Mebusan Meclisi "Vilâyet
Belediye Kanununu" kabul etti. Bu kanunla tüm belediyeler modern belediyecilik anlayışı ile aynı kanun çatısı
altında düzenlendi. Bu kanun kapsamında Düzce'de modern ve Batı tarzında bir belediye teşkilatını, 1878 yılının
Aralık ayında Müderris Ahmet Efendi kurmuştur. Düzce Belediyesi Müderris Ahmet Efendi’nin başkanlığında
bir kâtip, bir muhasip veznedar, bir zabıta memuru ve bir 1 adet temizlik işçisi ile çalışmalarına başlamıştır. Bu
nedenle de 1940’lı yıllarda Düzce Halkevi bünyesinde Osmanlı dönemi belediye başkanlarını belirlemek için
yapılan bir sözlü tarih çalışmasında Müderris Ahmet Efendi’nin adı ilk belediye başkanı olarak öne çıkmıştır.
Düzce Belediyesinin modern anlamda ilk teşkilatlanmasını yapan Müderris Ahmet Efendi, İstanbul
Fatih Camii Medresesi mezunlarındandır. Eğitimini tamamladıktan bir müddet sonra Düzce'ye dönmüştür.
Camikebir mahallesinde Asar Deresi kıyısında “Fevziye” adıyla bir medrese inşa etmiş ve birçok öğrenci
yetiştirmiştir. Düzce müftülüğüne de ara ara vekâlet etmiştir. Müderris Ahmet Efendi, ağırlıklı olarak kırsaldan
gelen, gelenek ve görenekleri farklı ve değişik kültürlere sahip kişilerden oluşan Düzce’de bir şehir kültürünün
oluşması için çok çaba sarf etmiş ve buna göre kurallar koymuştur. Zira yaptığı bu çalışmalarla 1940’lı yıllarda
sözlü tarih çalışmasına katılan eski Düzcelilerin hafızasında yerini koruduğu görülmektedir. Çünkü önceleri
Düzce’de fevkalade sembolik olan belediye başkanlığı makamı onun döneminde önem kazanmıştır.
